-Η απάντηση στο δίλημμα είναι η εξαφάνιση του

Ομολογώ την αδυναμία μου να κατανοήσω πως είναι δυνατόν το μέλλον μια ολόκληρης χώρας, μια κοινωνίας εκατομμυρίων μονάδων, ενός πολύπλοκου μηχανισμού, που διαθέτει εξ ορισμού αυτονομημένα συστήματα διατήρησης ισορροπιών και αυτορύθμισης, να κρίνεται με όρους όμοιους με αυτούς που καθορίζουν το μέλλον ενός μοναχικού, απελπισμένου παράφρονα, που βρίσκεται κάποια στιγμή να ακροβατεί μεταξύ φθοράς και αφθαρσίας στο χείλος της αβύσσου.

Σχεδόν οι πάντες, πλέον, ισχυρίζονται πανικόβλητοι ότι το μέλλον της Ελλάδας, σε βάθος χρόνου μερικών δεκαετιών, τουλάχιστον, θα κριθεί, αύριο, από την στιγμιαία απόφαση που θα πάρουν μερικές δεκάδες χιλιάδες ψηφοφόροι, την τελευταία στιγμή, όταν θα πλησιάσουν, σε κατάσταση μάλλον συγχυτική, την κάλπη. Για να καθορίσουν το εάν πρώτο κόμμα στις αυριανές εκλογές θα είναι η Νέα Δημοκρατία ή ο ΣΥΡΙΖΑ και εάν η μεταξύ τους διαφορά θα είναι μια, δύο ή τρεις ποσοστιαίες μονάδες. Κάτι που δήθεν θα είναι το σημαντικό. Αυτό που θα κάνει την ουσιώδη διαφορά.

Αστεία πράγματα. Φοβάμαι πως, όταν ένα πρόβλημα φτάνει να τίθεται με αυτούς τους όρους, ο βαθμός περιπλοκότητας του τείνει ήδη να αγγίξει το άπειρο. Και, τότε πλέον, το πρόβλημα αυτό δεν διαθέτει καμία συμβατική λύση. Είναι αυτό που οι παλιότεροι ονόμαζαν γόρδιο δεσμό.

Οι κοινωνίες δεν είναι ψηφιακά συστήματα και, υπό την έννοια αυτή, δεν μεταπίπτουν από την μια ακραία κατάσταση στην άλλη με το πάτημα ενός απλού κουμπιού.

Οι κοινωνίες είναι πολύπλοκες αναλογικές μηχανές, που βρίσκονται σε διαρκή κίνηση. Και οργανώνονται αργά, επιτυγχάνοντας τα σημεία ισορροπίας τους σε βάθος χρόνου. Στο διάστημα αυτό είτε αυξάνουν τα αποθέματα της συγκολλητικής τους ουσίας είτε σωρεύουν σταθερά εκρηκτική ύλη για την διάλυση τους.

Στην δεύτερη περίπτωση, είναι μεγάλο λάθος να συγχέουμε την διαδικασία σώρευσης του καταστροφικού παράγοντα με το στιγμιαίο γεγονός, που έρχεται, στην κρίσιμη ώρα, να προκαλέσει την πυροδότησή του. Το σφάλμα αυτό μας οδηγεί, μοιραία, σε ένα δεύτερο. Μας κάνει να πιστέψουμε ότι ένα άλλο, διαφορετικής φύσης, στιγμιαίο γεγονός, μπορεί να μας μεταθέσει αυτόματα από το ένα σημείο ισορροπίας στο πολύ απομακρυσμένο αντίθετο του. Αποκτούμε έτσι μια αφελή και παιδαριώδη αισιοδοξία.

Σε κάθε περίπτωση, πρώτη απαίτηση για την αναγνώριση ενός συστήματος ως ενιαίου είναι η καθολικότητα των αρχών και των κανόνων που διέπουν την λειτουργία του. Στο πλαίσιο τέτοιων συστημάτων και μόνον είναι δυνατή,-και επιπλέον αποκτά νόημα-, η διάκριση μεταξύ αληθών και ψευδών προτάσεων. Με άλλα λόγια, πραγματικών ή όχι διλημμάτων.

Είναι ολοφάνερο, εν προκειμένω, ότι το καθοριστικό μέρος του εκλογικού σώματος δεν εξετάζει το κυρίαρχο δίλημμα των αυριανών εκλογών, όπως αυτό τέθηκε, για να το αποδεχθεί κατ΄ αρχήν ως αληθές ή να το απορρίψει ως ψευδές. Αντίθετα το θεωρεί εξ ορισμού ως πραγματικό και περιορίζεται να το εκτιμήσει με όρους ποιοτικούς, για να μπορέσει να προσδώσει στην επιλογή της είτε θετικό είτε αρνητικό πρόσημο. Και να ψηφίσει ανάλογα. Αυτό που είναι ζείδωρο και ελπιδοφόρο για τους μεν αξιολογείται ως θανάσιμο και καταστροφικό για τους άλλους. Και το αντίστροφο.

Η στάση αυτή δεν είναι παράδοξη, όπως αρχικά φαίνεται. Αντίθετα, αποδεικνύει την διάσπαση της ελληνικής κοινωνίας σε ευδιάκριτα τμήματα, ξένα μεταξύ τους, που, ενώ συνυπάρχουν αναγκαστικά, δεν εντάσσουν την λειτουργία τους σε ένα ομοιογενές πλαίσιο κανόνων. Δεν αποτελούν δηλαδή ενιαίο σύνολο, που συγκροτείται με έρεισμα την κοινή νοηματοδότηση ή, στην περίπτωση που αυτή απουσιάζει, με την ελάχιστη βάση της ισόρροπης εξυπηρέτησης των διάσπαρτων προσωπικών συμφερόντων, που, έστω και ατελώς, υποκαθιστά την έλλειψη των πνευματικών συνηθειών.

Μια τέτοια συνύπαρξη, όμως, είναι θνησιγενής, με όρους κανονικότητας. Τα μέρη της είναι αδύνατον να συμβιώσουν και θα πρέπει να χωριστούν. Εάν αυτό είναι πρακτικά αδύνατον θα συγκρουστούν αναγκαστικά βίαια μεταξύ τους, έως ότου μετατεθούν οι συσχετισμοί ισχύος και γίνει πάλι εφικτή η εξεύρεση ενός σταθερού σημείου ισορροπίας.

Βαδίζουμε πλέον με γρήγορα βήματα προς τα εκεί. Με ένα επιπλέον βάρος. Την ανεπάρκεια των αναλυτικών μας εργαλείων, που μας κάνει να εξετάζουμε τις διαφορές μας χρησιμοποιώντας τους γλωσσικούς όρους που η κάθε ομάδα υιοθέτησε για να χαρακτηρίσει τον εαυτό και τους αντιπάλους της μετά τον εμφύλιο πόλεμο. Οι όροι αυτοί, που ούτως ή άλλως δεν είχαν από την αρχή ιδιαίτερα στενή σχέση με την πραγματικότητα, απομακρύνονταν τις τελευταίες δεκαετίες από αυτήν όλο και περισσότερο. Ειδικότερα, μετά την είσοδο μας στην Ε.Ε., τότε που η χώρα έπαψε να αποτελεί κλειστό σύστημα και άρχισε να επηρεάζεται μαζικά, σε επίπεδο κυρίως υλικό, όμως, από την διεθνή πραγματικότητα. Υπό αυτήν την έννοια το πρόβλημα μας είναι σε μεγάλο βαθμό και πρόβλημα γλώσσας. Πρόβλημα επικοινωνίας.

Καμία κοινότητα δεν μπορεί να διατηρήσει την συνοχή της ευρισκόμενη σε κενό νοήματος. Και καμία κοινωνία δεν μπορεί να διατηρήσει την σταθερότητα της όταν στους κόλπους της υπάρχει μια ομάδα με κρίσιμο μέγεθος που έχει την αίσθηση ότι αδικείται. Είναι αδιάφορο αν αυτή η αίσθηση είναι δίκαια διαμορφωμένη ή όχι. Σημασία έχει ότι, κάποια στιγμή και για κάποιους λόγους, διαμορφώθηκε και υπάρχει.

Ζούμε αναγκαστικά μαζί. Χρειαζόμαστε επειγόντως μια νέα κοινή αφήγηση. Στην ανάγκη μια δίκαιη διευθέτηση των ατομικών μας συμφερόντων. Επειδή πρέπει κάπως να συνυπάρξουμε. Είτε σαν κοινωνία είτε, αν δεν είμαστε άξιοι για κάτι τέτοιο, σαν μια καλά ρυθμισμένη ανώνυμη εταιρεία. Αν δεν μπορέσουμε ούτε το ένα ούτε το άλλο μας περιμένει το χάος.

Tweet